23/09/2024
Mất ngủ là bệnh lý rất phức tạp, Đông Y xác định tới hơn 60 nguyên nhân khác nhau, và cách điều trị cũng tùy theo nguyên nhân mà thay đổi. Nếu điều trị sai nguyên nhân, không chỉ không thể khỏi, mà còn có thể gây ra các biến chứng phức tạp.
Một lượng lớn nguyên nhân liên quan tới tình trạng gan và thận yếu.
Theo quan điểm của Đông y, giấc ngủ là một quá trình liên quan đến sự cân bằng âm dương, và hai cơ quan có vai trò quan trọng trong việc duy trì sự cân bằng này chính là gan và thận.
1. Gan và giấc ngủ: Vì sao gan ảnh hưởng đến giấc ngủ?
Gan trong Đông y được coi là cơ quan chứa máu (chứ không phải Tim!), nơi chứa những thành phần quan trọng để chuyển hóa vào máu, đồng thời có chức năng điều hòa khí toàn thân và cảm xúc. Vào ban đêm, máu được lọc và tái tạo ở tại gan. Khi gan khỏe mạnh, dòng khí huyết lưu thông trơn tru, thì cơ thể và tâm trí cảm thấy thư giãn, dẫn đến giấc ngủ sâu và ngon.
Tuy nhiên, khi gan bị yếu hoặc có tình trạng gan nhiệt (gan nóng), dòng khí huyết không được điều hòa, dẫn đến tình trạng bồn chồn, mất ngủ hoặc giấc ngủ không sâu. Các triệu chứng thường gặp khi gan yếu gây mất ngủ bao gồm:
- Khó ngủ, trằn trọc: Cảm giác khó vào giấc ngủ, tâm trí không yên, suy nghĩ không ngừng.
- Thức dậy giữa đêm: Thường thức dậy vào khoảng từ 1-3 giờ sáng (Giờ Sửu) – thời điểm mà gan đang làm việc mạnh nhất.
- Ngủ không sâu giấc: Mặc dù có thể ngủ, nhưng giấc ngủ không sâu, dễ bị đánh thức và cảm thấy mệt mỏi vào buổi sáng.
2. Thận và giấc ngủ:
Trong Đông y, thận là gốc của sự sống, có chức năng lưu trữ tinh, điều hòa cơ thể và tạo ra năng lượng cần thiết để nuôi dưỡng âm dương. Thận âm và thận dương phải ở trạng thái cân bằng để duy trì sự ổn định về thể chất và tinh thần, đặc biệt là giấc ngủ.
- Thận âm hư: Khi thận âm suy yếu, cơ thể thiếu âm lực để cân bằng nhiệt độ, dẫn đến cảm giác nóng trong người, khó vào giấc, và ngủ không sâu. Thận âm chịu trách nhiệm về dịch và làm mát.
- Thận dương hư: Ngược lại, khi thận dương yếu, cơ thể dễ gặp các triệu chứng lạnh, chân tay lạnh, tiểu đêm nhiều lần khiến giấc ngủ bị gián đoạn. Thận dương hư cũng làm cho cơ thể thiếu năng lượng để duy trì giấc ngủ. Thận dương chịu trách nhiệm về khí (năng lượng) và làm ấm thân thể.
Sự phối hợp giữa gan và thận trong Đông y được coi là mối liên hệ "tương sinh", có nghĩa là thận âm giúp dưỡng gan, còn gan lại giúp thận điều hòa khí huyết. Khi gan và thận yếu, quá trình tương sinh này bị gián đoạn, dẫn đến các vấn đề về sức khỏe và rối loạn giấc ngủ.
Khi gan yếu, tâm trí không được yên tĩnh, cảm xúc không được điều hòa, dễ gây căng thẳng và lo lắng, làm mất khả năng ngủ ngon.
Khi thận yếu, cơ thể không có đủ năng lượng để duy trì sự cân bằng âm dương, dẫn đến tình trạng ngủ không sâu, hay thức giấc vào giữa đêm.
3. Giải pháp Đông y giúp cải thiện mất ngủ do gan thận yếu
- Bổ gan, thông gan, mát gan: Sử dụng các loại thảo dược như Câu kỷ tử, Đương quy, Diệp hạ châu để hỗ trợ gan hoạt động tốt hơn, giúp điều hòa khí huyết.
- Bổ thận: Sử dụng các bài thuốc bổ thận âm hoặc thận dương như Hà thủ ô, Nhục thung dung, Đỗ trọng để cải thiện sự cân bằng âm dương.
- Chăm sóc giấc ngủ bằng cách điều chỉnh lối sống: Tránh thức làm việc quá căng thẳng, tránh thức khuya xem điện thoại, và duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, đặc biệt nên bổ sung đủ nước, tăng cường thực phẩm giàu chất xơ và vitamin. Nên ăn các thực phẩm như rau diếp cá, đậu đen, đậu đỏ, hạt chia.