23/02/2024
📣PHÁT HIỆN SỚM TRẺ TỰ KỶ, TĂNG ĐỘNG, CHẬM NÓI
ThS.Bs. Nguyễn Lan Trang (Khoa Nhi – Bệnh viện Đa Khoa Đức Giang)
❓ TỰ KỶ LÀ GÌ
Tự kỷ là một trong các rối loạn phát triển lan tỏa ảnh hưởng đến nhiều mặt của sự phát triển nhưng chủ yếu là khiếm khuyết về tương tác xã hội, khiếm khuyết về giao tiếp (không lời và lời nói) và hành vi bất thường.
👩🔬BỆNH TỰ KỶ Ở TRẺ EM
Bệnh tự kỷ ở trẻ em là một bệnh lý của não, có rối loạn phát triển thần kinh (như có thay đổi cấu trúc tiểu não, thùy trán, thùy thái dương, thiếu hụt hoạt hóa cấu tạo lưới, bất thường về sinh hóa thần kinh) vì xuất hiện những đoạn gen bất thường. Tuy vậy, những vấn đề nêu trên vẫn chỉ là giả thuyết chưa có những chứng minh cụ thể.
Viện Hàn lâm Thần kinh học Hoa Kỳ đã đưa ra các dấu hiệu báo động của tự kỷ là những trẻ:
1. Không bi bô, không biết dùng cử chỉ, ra hiệu vào lúc khoảng 12 tháng.
2. Không biết nói từ đơn lúc 16 tháng.
3. Không biết đáp lại khi được gọi tên.
4. Không tự nói được câu có hai từ lúc 24 tháng.
5. Mất kỹ năng ngôn ngữ hoặc xã hội vào bất kỳ độ tuổi nào.
👩🔬PHÁT HIỆN SỚM TRẺ TỰ KỶ?
Những triệu chứng điển hình của bệnh tự kỷ ở trẻ
1. Bất thường ngôn ngữ
Bất thường về ngôn ngữ: chậm nói, hoặc đã nói được nhưng sau đó lại không nói, phát âm vô nghĩa, dạy không nói theo. Nếu trẻ nói được thì lại nói nhại lời, nhại quảng cáo, chỉ nói khi đòi ăn, đòi đi… Ngôn ngữ thụ động, không biết đối đáp hội thoại, không biết kể lại những gì đã chứng kiến… là những triệu chứng của bệnh tự kỷ ở trẻ.
Trẻ không biết chơi giả vờ tưởng tượng mang tính xã hội, không biết trò chơi có luật. Chậm nói là lý do chủ yếu để cha mẹ đưa con đi khám bệnh vì đó là dấu hiệu dễ nhận thấy nhất ở trẻ mắc chứng tự kỷ.
2. Bất thường hành vi
Những bất thường về hành vi, thói quen: hành vi định hình như đi kiễng gót, quay tròn người, ngắm nhìn tay, nhìn nghiêng, lắc lư người, nhảy chân sáo, chạy vòng quanh, nhảy lên,… Những thói quen rập khuôn thường gặp là: bé đi về theo đúng một đường, ngồi đúng một chỗ, nằm đúng một vị trí, thích mặc đúng một bộ quần áo, luôn làm một việc theo một trình tự cũ cũng là dấu hiệu cảnh báo bệnh tự kỷ ở trẻ.
3. Thích thu hẹp mình hoặc có biểu hiện tăng động
Thích thu hẹp như: cách chơi đơn điệu kéo dài, nhiều giờ xem tivi quảng cáo, băng hình, điện thoại, quay bánh xe, ngắm nhìn hoặc tay luôn cầm một thứ như bút, que, tăm, giấy, chai lọ, đồ chơi có màu ưa thích hoặc có độ cứng mềm khác nhau. Nhiều trẻ ăn vạ khóc lăn ra nếu không vừa ý do trẻ không biết nói hay biểu đạt ý mình mong muốn hoặc do thiếu kiềm chế, không biết phản ứng với tình huống nguy hiểm.
4. Có một số khả năng đặc biệt
Một số trẻ có khả năng đặc biệt như nhớ số điện thoại, nhớ các loại xe ô tô, nhớ vị trí đồ vật hoặc nơi chốn, bấm trò chơi trên máy rất giỏi, thuộc lòng nhiều bài hát, đọc số chữ rất sớm, làm toán cộng nhẩm nhanh, bắt chước động tác nhanh, nên dễ gây nhầm tưởng cho phụ huynh là trẻ quá thông minh. Tuy nhiên đây lại là một trong những biểu hiện của bệnh tự kỷ ở trẻ.
5. Thiếu kỹ năng tương tác xã hội
Trẻ bị tự kỷ thường thiếu hụt những kỹ năng tương tác xã hội: như trẻ không biết chỉ tay, ít giao tiếp bằng mắt, không làm theo hướng dẫn, thích chơi một mình không có sự chia sẻ, chỉ làm theo ý thích của mình, không để ý đến thái độ của người xung quanh. Trẻ thường gắn bó và để ý tới đồ vật nhiều hơn là để ý tới mọi người xung quanh.
Trẻ tự kỷ thường sống thu mình, không thích giao tiếp với người khác
6. Rối loạn cảm giác
Nhiều trẻ bị rối loạn cảm giác do thần kinh quá nhạy cảm như: sợ khi nghe tiếng động to nên khóc thét hoặc bịt tai, che mắt hoặc chui vào góc do sợ ánh sáng, sợ một số mùi vị, nhạy cảm với âm thanh quảng cáo nên chạy vào nhanh để nghe, sợ cắt tóc, sợ gội đầu, không thích ai sờ vào người, ăn không nhai và kén ăn.
Ngược lại trẻ kém nhạy cảm lại có những biểu hiện như: thích sờ đồ vật, thích được ôm giữ thật chặt, giảm cảm giác đau, gõ hoặc ném các thứ tạo ra tiếng động, nhìn vật chuyển động hoặc phát sáng.
7. Rối loạn ăn uống
Rối loạn ăn uống là một dấu hiệu nhận biết bệnh tử kỷ ở trẻ. Triệu chứng này thường xuất hiện sớm như chán ăn, ói mửa, rối loạn động tác mút. Ở tuổi lớn hơn, trẻ có thể từ chối ăn những thức ăn không được băm nhỏ; các thức ăn từ sữa hầu như chiếm vị trí độc quyền.
8. Hành vi chống đối
Hành vi chống đối là một dấu hiệu khá quan trọng của bệnh tự kỷ ở trẻ.
Trẻ thường chống đối lại những thay đổi của môi trường xung quanh.
Trẻ có thể có những cơn hoảng sợ hoặc giận dữ mãnh liệt nếu đồ đạc trong phòng của trẻ bị thay đổi hoặc mẹ của trẻ thay đổi kiểu tóc, quần áo hoặc đảo ngược một thói quen như ăn sáng, đi tắm,… Trẻ tự kỷ thường la hét, đạp xuống sàn nhà để chống đối
