26/10/2025
NHỊP SINH HỌC Ở NGƯỜI BỆNH ALZHEIMER
Bệnh Alzheimer từ lâu được biết đến như một trong những nguyên nhân hàng đầu gây sa sút trí tuệ ở người cao tuổi, làm suy giảm trí nhớ, ngôn ngữ, tập trung, chú ý và dần làm giảm hoặc mất khả năng tự chăm sóc. Cách mà Bệnh Alzheimer gây ra bệnh là sự tích tụ “protein Amyloid” và tổn thương tế bào thần kinh – là hai đặc trưng nổi bật của bệnh – các nhà khoa học ngày càng nhận thấy một yếu tố đóng vai trò không kém phần quan trọng: sự rối loạn nhịp sinh học của não.
🔬🧠Một công bố mới từ Trường Y Đại học Washington (Hoa Kỳ), được công bố trên tạp chí Nature Neuroscience tháng 10/2025, đã chỉ ra rằng bệnh Alzheimer không chỉ làm suy giảm trí nhớ mà khi protein amyloid tích tụ trong các gen có chức năng đặc biệt trong các vùng cấu trúc đặc biệt như vùng dưới đồi... Những gen này vốn được điều hòa theo chu kỳ ngày – đêm hay còn được biết đến tên gọi quen thuộc hơn là đồng hồ sinh học, giúp não duy trì sự cân bằng giữa nghỉ ngơi và hoạt động. Do đó sẽ ảnh hưởng đến đồng hồ sinh học của người bệnh.
Điều này đặc biệt xảy ra ở tế bào microglia và tế bào thần kinh đệm hình sao (có tên là astrocyte) – hai loại tế bào có nhiệm vụ dọn dẹp chất thải, điều hòa phản ứng viêm và hỗ trợ tế bào thần kinh. Khi “đồng hồ” của chúng bị sai nhịp, hàng loạt quá trình quan trọng trong não trở nên bất thường, đó là việc vận hành giấc ngủ, khả năng tỉnh táo,…
📊Theo nhóm nghiên cứu, có đến gần một nửa số gen liên quan hoạt động theo nhịp sinh học sẽ bị tác động trong bệnh Alzheimer. Điều này giải thích phần nào vì sao bệnh nhân Alzheimer thường gặp rối loạn giấc ngủ, mất ngủ ban đêm và buồn ngủ vào ban ngày, cũng như hiện tượng “hoàng hôn lẫn lộn” –lú lẫn, kích động nhiều hơn vào cuối ngày.
Những rối loạn này không chỉ gây khó khăn cho người bệnh mà còn là gánh nặng cho người chăm sóc. Việc mất ngủ kéo dài và thay đổi nhịp sinh học khiến não bộ bị căng thẳng, làm tăng tốc độ tiến triển của bệnh. Vì vậy, các nhà khoa học cho rằng việc khôi phục nhịp sinh học tự nhiên có thể là hướng đi không mới nhưng càng cần phải chú ý trong điều trị và chăm sóc người bệnh Alzheimer. Tuy nhiên điều này không hề dễ dàng, nhất là trong thực hành lâm sàng Thần kinh tại các quốc gia còn hạn chế về y tế như tại Việt Nam. Tuy nhiên, điều chỉnh về giấc ngủ là điều chỉnh hành vi tự nhiên của con người, điều này không chỉ nằm ở thuốc men hay công nghệ cao, mà bắt đầu từ những điều quen thuộc trong đời sống hàng ngày:
• Duy trì thói quen ngủ – thức đúng giờ, kể cả cuối tuần.
• Tăng tiếp xúc với ánh sáng ban ngày, hạn chế ánh sáng xanh buổi tối.
• Giữ môi trường yên tĩnh, nhiệt độ ổn định vào ban đêm.
• Duy trì hoạt động thể chất nhẹ nhàng vào ban ngày giúp điều hòa đồng hồ sinh học tự nhiên.
Những biện pháp tưởng chừng đơn giản này có thể giúp “đặt lại nhịp” cho bộ não, hỗ trợ quá trình điều trị người bệnh Alzheimer. Duy trì lối sống điều độ, ngủ đủ và đúng giờ chính là một phần của chăm sóc sức khỏe thần kinh – cho cả người bệnh Alzheimer và mỗi chúng ta.
🌙 🛌Giấc ngủ tốt không chỉ là nghỉ ngơi, mà là quá trình phục hồi và bảo vệ não bộ.
Nguồn: Washington University School of Medicine – Nature Neuroscience (2025)