04/12/2025
👉ĐỊNH NGHĨA UNG THƯ – PHIÊN BẢN CẬP NHẬT 2024–2025
1. ĐỊNH NGHĨA CHUNG – theo NCI (National Cancer Institute, cập nhật 2024)
Ung thư là một nhóm bệnh trong đó các tế bào bất thường phát triển và phân chia không kiểm soát, xâm lấn vào mô lân cận, và có khả năng lan đến các cơ quan khác của cơ thể (di căn).
Sự phát triển này là hậu quả của thay đổi vật chất di truyền (DNA) làm rối loạn các cơ chế điều hòa tăng sinh – biệt hóa – chết theo chương trình – sửa chữa tổn thương.
BA ĐẶC TRƯNG BẮT BUỘC CỦA UNG THƯ:
• Tăng sinh không kiểm soát (uncontrolled proliferation)
• Xâm lấn mô (invasion)
• Di căn (metastasis)
Khối u không có khả năng xâm lấn và di căn → u lành (benign).
Khối u có khả năng xâm lấn và hoặc di căn → ung thư (malignant).
2. Định nghĩa theo WHO/IARC – chuẩn phân loại 2024
WHO nhấn mạnh bản chất bệnh lý và di truyền phân tử:
Ung thư là bệnh lý ác tính xuất phát từ tế bào, đặc trưng bởi tích tụ các đột biến và thay đổi biểu sinh dẫn đến tăng sinh liên tục, chống lại chết theo chương trình, thay đổi vi môi trường, và cuối cùng là xâm lấn – di căn.
Điểm mới 2024–2025:
• Nhấn mạnh cancer as a genetic and epigenetic disease
• Vai trò của vi môi trường khối u (TME)
• Định nghĩa ung thư dựa trên taxonomy phân tử, không chỉ dựa trên mô học.
3. Định nghĩa theo WHO Classification of Tumours (5th Edition)
WHO 5th edition (cập nhật liên tục đến 2024) mô tả ung thư là:
Một rối loạn tăng sinh ác tính của tế bào có nguồn gốc từ một dòng tế bào gốc hoặc tiền thân (clonal origin), được thúc đẩy bởi các bất thường sinh học phân tử gây thay đổi hành vi tế bào.
Định nghĩa này nhấn mạnh 3 điểm mới:
(1) Ung thư là bệnh đơn dòng (clonal disorder)
Xuất phát từ một tế bào “sáng lập” (founder cell) sau khi tích lũy đột biến.
(2) Thay đổi phân tử quyết định phân loại và tiên lượng
Các marker như BRAF, EGFR, ALK, HER2, PIK3CA, TP53,… trở thành thành phần của định nghĩa.
(3) Ung thư không chỉ là “khối u”
Một số ung thư không tạo khối rõ (leukemia, lymphoma), nhưng vẫn là bệnh ác tính do cơ chế tương tự.
4. Định nghĩa theo mô hình “Hallmarks of Cancer” phiên bản mới (2022–2023)
Hiện được xem như nền tảng khoa học để hiểu ung thư hiện đại.
Ung thư là kết quả của các thay đổi sinh học cho phép tế bào đạt được những đặc điểm (hallmarks) giúp chúng sống sót, tăng sinh, trốn tránh hệ miễn dịch, tạo mạch, xâm lấn và di căn.
“Hallmarks” đã cập nhật 2022 gồm 14 hallmark và enabling characteristics (phiên bản mới nhất tính đến 2024).
5. Định nghĩa rút gọn cho cộng đồng
Ung thư là bệnh do tế bào bị lỗi gen, mất kiểm soát, sinh sôi vô hạn, tấn công mô xung quanh và lan đi nơi khác trong cơ thể.
6. Định nghĩa rút gọn chuyên ngành
Ung thư là bệnh tăng sinh ác tính có nguồn gốc đơn dòng, gây ra bởi đột biến và thay đổi biểu sinh, dẫn đến các đặc tính: tăng sinh không kiểm soát, né tránh chết theo chương trình, bất tử hóa, thay đổi chuyển hóa, xâm lấn và di căn.
TÓM TẮT - ĐỊNH NGHĨA CẬP NHẬT NHẤT (2024–2025)
Ung thư là bệnh ác tính có nguồn gốc từ thay đổi gen và biểu sinh khiến tế bào tăng sinh không kiểm soát, xâm lấn và di căn, được đặc trưng bởi các hallmark sinh học và được phân loại ngày nay chủ yếu dựa trên đặc điểm mô học và phân tử.