28/03/2022
Kỳ lạ ông lang 20 năm trồng sâm trên núi Hoàng Liên Sơn
Kỳ 1: Lạc vào khu rừng sâm quý
Mới đây, lương y chữa dạ dày nổi tiếng cả nước Phạm Văn Thanh đã gọi điện cho tôi, tiết lộ một khu rừng đặc biệt, mà theo lời anh kể, thì bạt ngàn sâm quý.
Trời ạ! Những loài sâm quý, người Tàu đã thu mua sạch sẽ, tuyệt chủng cả rồi, chứ làm gì mà còn đến cả… cánh rừng! Nhưng, lời của lương y Thanh, thì chẳng phải đùa cợt, tếu táo. Vậy là tôi lên Lào Cai, vào đại ngàn Hoàng Liên Sơn.
Hết ô tô, xe máy, thì cuốc bộ. Bản người Dao đỏ trên đỉnh Tả Phời, đỉnh thấp của dãy Hoàng Liên Sơn, chìm trong mây mù, chốc lát lại mây vờn, mưa vần vũ trắng trời. Anh chàng Bàn Văn Tình, người Dao đỏ, sống mãi trên đỉnh núi, dưới tán rừng già, đón tôi và lương y Thanh để vào rừng sâu.
Ở đỉnh Tả Phời, mỗi gia đình người Dao ở một góc núi, thưa thếch thưa thác, đi mãi mới thấy một nóc nhà thấp lè tè. Xung quanh nhà dân, những mảnh vườn thất diệp nhất chi hoa (bảy lá một hoa) mọc xùm xòa. Lương y Thanh bảo rằng, anh đã cấp cả vạn cây giống cho các gia đình người Dao ở đây trồng từ chục năm qua, giờ là lúc thu hái dần dần. Thứ thảo dược này giờ đắt như sâm, bởi đã gần như tuyệt chủng ngoài tự nhiên. Thật không ngờ, lương y Thanh đi trước thời đại, bảo tồn được rất nhiều.
Áo mưa, lều ngủ, tôi và lương y Thanh cùng anh chàng Tình ngược suối tiến vào rừng sâu. Mưa gió, ẩm ướt, vắt đen ngo ngoe dưới đất, vắt xanh nguây nguẩy trên lá, rợn cả người. Bao năm đi rừng, lang bạt với các ông lang, tôi nhận ra rằng, kỳ hoa dị thảo luôn sinh trưởng ở những nơi rừng thiêng nước độc, địa hình dị biệt.
Càng vào sâu trong núi, hướng về phía đại ngàn Hoàng Liên Sơn rừng càng âm u, cây cổ thụ khổng lồ thân ngả màu xám xanh rêu bám. Đi bộ chừng 4 tiếng, thì lương y Thanh kêu dừng chân nghỉ ngơi trên khoảnh đất lọt giữa một thung lũng hẹp. Lác đác những cây chè cổ thụ to một người ôm, tuổi ngàn năm, cho thứ lá xanh thẫm, dày, nấu nước ngọt sâu cuống họng.
Lương y Thanh trèo lên ngọn cây chè, hái xuống một bó hoa tím khá đẹp mắt. Lương y Thanh đưa tôi xem. Tôi đưa lên mũi ngửi, mùi thơm mát xực vào mũi, nhưng không biết là cây gì. Vặt chiếc lá ở cuống hoa, tôi nhấm thử, thấy vị thơm mát của sâm. Lương y Thanh bảo rằng, đó chính là sâm Hoàng Liên.
Lần theo những bông hoa mọc tít hút trên ngọn cây chè, thì thấy những dây leo nhỏ bằng cái đũa. Những thân dây leo mọc cách gốc chè độ 2m, chìm dướ lá mục, rồi quấn lên ngọn cây chè trổ hoa. Cứ lần thấy gốc này, lại ra gốc kia. Cả một quần thể là thứ dây leo ấy.
Theo lương y Phạm Văn Thanh, cách đây 20 năm, trong một lần sang Trung Quốc cùng đoàn bác sĩ, anh được các bác sĩ bên đó tiếp đãi thịnh tình. Nhà hàng sang trọng và món đặc biệt hôm đó là súp sâm. Cô tiếp viên nhà hàng giới thiệu kỹ lưỡng món ăn cho vua chúa này với thực khách trước khi mời thực khách thưởng thức. Nghe cô ấy giới thiệu, mà ai cũng háo hức, bởi sắp được… làm vua. Xem hóa đơn, thì thấy bát súp bé như bát mắm đó có giá 50 USD.
Dùng thìa vớt lên, thì thấy lát sâm rất quen mắt. Đưa vào miệng nhai, thì hóa ra đó là sâm Hoàng Liên, thứ sâm mà ông lang Phạm Văn Đĩnh, cha đẻ anh, vẫn dùng trong các bài thuốc tăng cường thể lực cho người bệnh. Thứ sâm ấy, mọc nhiều trong rừng Hoàng Liên Sơn, mà thời trẻ mỗi ngày vào rừng anh đào cả gùi đem về cho cha phơi khô, tẩm mật ong, rồi xao vàng, chế vào bài thuốc thập toàn đại bổ.
Về lại Lào Cai, để ý đến thứ sâm này, anh mới biết rằng, nhiều năm qua người Trung Quốc đã âm thầm thu mua, đến mức sắp tuyệt chủng. Họ thuê người Mông, người Dao khắp Lào Cai vào rừng đào bới, rồi những xe tải lớn, tải bé chuyển sang bên kia biên giới. Củ sâm Hoàng Liên quý giá, bán sang Tàu với giá như khoai, sắn, đã khoác trên mình thương hiệu khác, là sâm Tiến Vua của Trung Quốc, dành cho khách sang trọng, với giá cắt cổ.
Lương y Thanh bảo rằng, thung lũng này chính là vườn sâm Hoàng Liên, rộng cả chục héc-ta, mà anh đã gieo trồng, chăm sóc, bảo tồn suốt 20 năm nay.
