15/10/2025
🧠 Trẻ Dưới 5 Tuổi Có Nhiều Hành Vi Bất Thường — Nguyên Nhân, Dấu Hiệu và Cách Can Thiệp
🔹 1. Hành vi bất thường ở trẻ là gì?
Hành vi bất thường không chỉ là “nghịch ngợm” hay “khó bảo”.
Đó là những hành vi lệch khỏi mức phát triển bình thường của trẻ cùng độ tuổi, xuất hiện thường xuyên, lặp đi lặp lại, và ảnh hưởng đến học tập, giao tiếp hoặc sinh hoạt hàng ngày.
Ví dụ thường gặp:
Chạy nhảy liên tục, không thể ngồi yên dù chỉ vài phút.
Không biết chơi chung, chỉ xoay tròn đồ vật, nhìn nghiêng, nhìn gần.
Có hành vi tự kích thích: đập đầu, vỗ tay, rung người, gõ tay vào vật phát tiếng.
Không giao tiếp bằng mắt, không đáp lại khi gọi tên.
Nói lặp, nói vô nghĩa, hoặc không nói dù đã hiểu.
Phản ứng quá mức với âm thanh, ánh sáng, mùi vị.
Thích cô lập, chỉ chơi một mình.
🔹 2. Nguyên nhân có thể gây ra hành vi bất thường
🧩 2.1. Nguyên nhân phát triển – thần kinh
Rối loạn phổ tự kỷ (ASD): Hành vi lặp đi lặp lại, hạn chế giao tiếp, ít tương tác xã hội.
Rối loạn tăng động – giảm chú ý (ADHD): Khó tập trung, hoạt động quá mức, hành vi bốc đồng.
Chậm phát triển trí tuệ: Không đạt mốc phát triển, chơi nghèo nàn, khó hiểu quy tắc.
Rối loạn cảm giác: Quá nhạy hoặc giảm nhạy với âm thanh, chạm, vị giác, dẫn đến hành vi kỳ lạ (như bịt tai, liếm đồ vật, xoay người).
💊 2.2. Nguyên nhân sinh học – y khoa
Di chứng sinh non, ngạt, vàng da sơ sinh nặng, nhiễm độc chì, viêm màng não, động kinh nhẹ.
Thiếu vi chất (sắt, kẽm, vitamin D, omega-3) ảnh hưởng đến hoạt động thần kinh.
❤️ 2.3. Nguyên nhân tâm lý – môi trường
Trẻ bị thiếu tương tác, ít giao tiếp với người lớn, xem tivi quá nhiều.
Môi trường sống căng thẳng, cha mẹ xung đột, trẻ bị bỏ rơi cảm xúc.
Quá nuông chiều hoặc quá khắt khe khiến hành vi tiêu cực bị củng cố.
🔹 3. Dấu hiệu cảnh báo sớm cần chú ý
Độ tuổi Dấu hiệu cần đi đánh giá
12 tháng Không quay lại khi gọi tên, không chỉ trỏ, không bập bẹ.
18 tháng Không nói được từ đơn, không bắt chước cử chỉ, không nhìn theo hướng chỉ tay.
24 tháng Không nói được câu 2 từ, không chơi giả vờ, ít giao tiếp.
36 tháng Nói nhưng vô nghĩa, không tương tác, có hành vi lặp.
Dưới 5 tuổi Dễ kích động, không tập trung, luôn vận động, tự làm đau bản thân hoặc người khác.
🔹 4. Đánh giá và chẩn đoán
Khi trẻ có nhiều hành vi bất thường, cần đánh giá đa chiều:
Khám chuyên khoa Tâm lý – Tâm thần – Phát triển: để xác định rối loạn cụ thể.
Test phát triển: như ASQ-3, Denver II, CARS, M-CHAT, Vanderbilt, giúp định lượng mức độ phát triển.
Khám chuyên khoa khác nếu cần: Tai–mũi–họng, thần kinh, nhi khoa, thính giác, ngôn ngữ.
Đánh giá sớm giúp can thiệp sớm, tăng cơ hội phục hồi và hòa nhập.
🔹 5. Hướng can thiệp hiệu quả
🌼 5.1. Can thiệp hành vi – ABA
Phân tích hành vi (Applied Behavior Analysis) giúp trẻ học kỹ năng qua tăng cường tích cực.
Dạy ngồi yên, tập trung, giao tiếp, tự phục vụ, giảm hành vi lặp.
🗣️ 5.2. Can thiệp ngôn ngữ – trị liệu lời nói
Giúp trẻ hiểu và sử dụng ngôn ngữ, phát triển kỹ năng trò chuyện, tăng khả năng biểu đạt nhu cầu.
🤸♀️ 5.3. Can thiệp cảm giác – hoạt động trị liệu (OT)
Điều chỉnh hệ cảm giác (xúc giác, thính giác, tiền đình), giúp trẻ bình tĩnh, tập trung và hòa nhập.
👨👩👧 5.4. Huấn luyện cha mẹ
Cha mẹ được hướng dẫn cách chơi tương tác, phản ứng phù hợp, và tạo môi trường học qua vui chơi mỗi ngày.
🍎 5.5. Dinh dưỡng & giấc ngủ
Bổ sung đủ chất, hạn chế đường, thực phẩm chế biến, đảm bảo ngủ đúng giờ, ít màn hình.
🔹 6. Vai trò của can thiệp sớm
Trẻ được can thiệp trước 5 tuổi có khả năng phục hồi và hòa nhập cao gấp 2–3 lần so với can thiệp muộn.
Não bộ giai đoạn này còn linh hoạt (neuroplasticity), dễ tạo kết nối thần kinh mới khi được dạy đúng cách.
🔹 7. Thông điệp cho cha mẹ
Hành vi “lạ” không có nghĩa trẻ “hư” hay “không cứu được”.
Hãy quan sát kỹ, ghi nhận những gì khác biệt, và đưa trẻ đi đánh giá sớm nhất có thể.
Can thiệp đúng – kiên trì – phối hợp chặt chẽ giữa gia đình và chuyên gia là chìa khóa giúp con tiến bộ.
Nguồn: cô Vân Hân